اخلاق در مرمت

مرمت، اقدامی است که رابطه بين اثر و مرمت­گر (انسان) را مشخص می­سازد. مرمت­گر، انسانی است متخصص و هنرمند که نگاه عميق به تاريخ دارد و مهمتر آن­که امروزیيست و انسانی معاصر. او را جاذبه عشق به تاريخ، هنر و بالاتر از همه انسان به اين کار کشانده است.

او انسان بی­تفاوتی نيست و نگاهش به اثر تاريخی از روی شناخت و عشق است و اين عشق است که انگيزه­ايست برای شناخت او و رابطه او با اثر رابطه­ای عاشقانه، عالمانه و هنرمندانه است.

مرمت پيش از آنکه يک حرفه باشد، ترضيه روح و طلب رضای خداوند است. به گفته متفکری، مرمت ماموريتی است که پيش از آنکه نبوغ بخواهد شناخت می­خواهد، بردباری می­طلبد تا باروری، وجدان می­خواهد تا هيجان، شرافت می­خواهد تا تحصيل منفعت، در اين وادی نبايد به دنبال کسب و کار بود، بلکه بايد خود را وقف کرد.

مرمت تواضع می­طلبد، خودخواهی و منيت برای اين کار آفت است. آن روزی که مرمت تمام شود و نيت مرمت­گر در آن رنگ گيرد و انعکاس يابد، اثر شخصيت می­بازد.

مرمت­گر بايد طوری عمل کند که کار او تاريخ را به بيان آورد و آن را تدوام بخشد. کار او تداومی تاريخی و استمراربخشيدن به آن است. بيش از هرچيز، مرمت­گر امانت­داری پرهيزکار است. آنچه دردست او است امانتی است که با درستی و صداقت بايد به نسل بعد بسپارد.

مرمت­گر چهره­ای چندبعدی دارد: 

• او عالمی است که از تمام امکانات روز در کار خود بهره می­برد.
• او مورخ هنر است برای آن­که اثر را بتواند در جريان هنری که در آن به­وجود آمده قرار دهد و آن­را درک کند.
• او هنرمندی خلاق است که از طريق کشف و شهود، آن بخش­های به اجرا درنيامده و يا از بين­رفته را بتواند دريابد و پيدا کند.
• او بايد منتقدی هنری باشد برای آن­که بتواند ارزش­های آن را قضاوت کند که همين خود رابطه او با اثر را مشخص می­سازد و در اتخاذ روش­ها و راه­های مرمتی، اثر قطعی می­گذارد.

مرمت­گری در عين­حال، نوعی رياضت­کشی است، خلق و خوی صنعت­گران سنتی را می­طلبد که وجود خود را در اثر ذوب می­کند و آنچه می­آفريند ندا اداست که اصالت فطری انسان است و تدوامی است از حرکت انسان متعالی در تاريخ.

جمع يک چنين شرايطی در وجود يک فرد، دليل عدم دستيابی به مرمت­گران کامل است. از همين جهت توصيه می­شود افرادی که نتوانند اين شرايط را تحصيل کنند و در وجود ايشان يک چنين زمينه و عطشی فراهم نباشد، به اين وادی پانگذارند.

از سخنان ارزشمند  استاد مرحوم دکتر باقر آيت­ اله­ زاده­ شيرازی

منشور آتن

منشور آتن درباره‌ي مرمت يادمان هاي تاريخي

مصوب اولين كنگره بين المللي معماران و كاردانان فني يادمان هاي تاريخي، آتن 1931

در كنگره آتن، هفت قطعنامه اصلي زير به تصويب رسيد و " منشور مرمت" ناميده شد:

1. سازمان هاي بين المللي مرمت در سطوح عملياتي و مشورتي بايد تأسيس شوند.

2. پروژه هاي پيشنهادي مرمت بايد در معرض انتقاد آگاهانه قرارگيرند تا جلوي اشتباهاتي كه به از دست رفتن ويژگي و ارزش هاي تاريخي اين ساختارها مي انجامد گرفته شود.

3. مشكلات و مسايل مربوط به مراقبت از محوطه هاي تاريخي بايد با قانون گذاري در سطح ملي و در همه كشورها حل شوند.

4. محوطه هاي حفاري شده اي كه قرار نيست بلافاصله مرمت شوند بايد دوباره دفن شوند و به اين ترتيب تحت حمايت قرار گيرند.

5. فنون و مصالح مدرن را مي توان در مرمت بناها به كار گرفت.

6. محوطه هاي تاريخي بايد تحت حمايت قرار گيرند و به شدت پاسداري شوند.

7. حمايت از محدوده هاي اطراف محوطه هاي تاريخي بايد مورد توجه قرار گيرد.

نتابج و تصميم گيري هاي كلي كنفرانس آتن

1. آموزه ها – اصول كلي

كنفرانس، بيانيه اصول كلي و آموزه هاي مربوط به حمايت از يادمان ها را استماع كرد.

با وجود تنوع موارد عيني، كه هر يك از آنها راه حل متفاوتي را مي طلبد، در كنفراس اين موضوع مطرح شد كه در بين كشورهاي گوناگونِ حاضر، گرايشِ غالب به رها كردن مرمت كلي و يكجا و اجتناب از خطرات ناشي از آن وجود دارد. اين كار با ايجاد سيستمي براي نگهداري دايم و منظم انجام پذير است كه براي تضمين مراقبت از بناها طراحي شده باشد.

چنانچه مرمت بنا در نتيجه پوسيدگي يا تخريب، غير قابل اجتناب و ضروري باشد توصيه مي شود كه آثار تاريخي و هنري گذشته مورد رعايت و احترام قرار گيرند بدون آنكه از سبك مربوط به هر دوره اي صرف نظر شود.

كنفرانس توصيه مي كند تصرف و سكونت در بناها، كه تداوم حيات آنها را تضمين مي كند، همچنان ادامه يابد و البته بايد براي اهدافي مورد استفاده قرار گيرند كه خصوصيت تاريخي يا هنري بنا را رعايت كند.

2. اقدامات اجرايي و قانونگذاري راجع به يادمان هاي تاريخي

كنفرانس، بيانيه اقدامات قانونگذاري كه براي حمايت از يادمان هايي طرح شده است كه از لحاظ هنري، تاريخي يا علمي ارزشمند هستند و به كشورهاي گوناگون تعلق دارند را استماع كرد.

شركت كنندگان به اتفاق آرا بر گرايشي كلي كه حق جامعه را در مورد مالكيت خصوصي به رسميت مي شناسد، صحه گذاردند.

شركت كنندگان به اين موضوع قائلند كه تفاوت هاي موجود بين اقدامات قانونگذاري ، ناشي از دشواري در تطبيق دادن قانون همگاني باحقوق افراد است.

از اين رو كنفرانس، در عين آنكه روند كلي اين اقدامات را تأييد مي كند، بر اين عقيده است كه اين اقدامات بايد همگام با اوضاع و احوال محلي و گرايش افكار عمومي باشد براي آنكه با حداقل مخالفت ممكن روبرو شود، به فداكاري هايي كه ممكن است از مالكين دارايي ها خواسته شود تا در جهت منافع همگاني انجام دهند توجه كافي شود و مد نظر قرار گيرد.

كنفرانس توصيه مي كند كه مقامات صالحه عمومي در هر كشور مختار شوند كه در موارد اضطراري، اقدامات حفاظتي لازم را به كار گيرند.

شركت كنندگان صميمانه اميدوارند كه دفتر بين المللي موزه ها، فهرست و جدولي تطبيقي از اقدامات قانونگذاري جاري در كشورهاي مختلف تهيه  و منتشر كند، و اطلاعات مندرج در آن را همواره به هنگام كند.

3. ساماندهي زيبايي شناختي يادمان هاي باستاني

كنفرانس توصيه مي كند كه هنگام ساخت بناها، خصوصيت و سيماي ظاهري شهرهايي كه اين بناها قرار است در آنجا بر پا شوند رعايت شوند، خصوصاً در همسايگي يادمان هاي باستاني، كه بايد توجه خاصي به محيط اطراف آنها كرد. حتي از بعضي مجموعه ها و بعضي دورنماهاي تماشايي بايد مراقبت كرد.

همچنين بايد گياهان و رستني هاي تزئيني متناسب با بعضي يادمان ها يا مجموعه يادمان ها را از نقطه نظر مراقبت از ويژگي  باستاني آنها، مورد مطالعه قرار داد. خصوصاً توصيه مي كند كه در همسايگي يادمان هاي تاريخي و هنري، از تمامي اشكال تبليغات و از برپايي دكل هاي ناخوشايند تلگراف، ممانعت شود و تمامي كارخانه هاي پر سروصدا و حتي تيرهاي بلند كنار گذاشته شوند.

4. مرمت يادمان ها

متخصصين حاضر، اظهارات متنوعي را در مورد بهره گيري از مصالح مدرن براي استحكام بخشي به يادمان هاي باستاني شنيدند. آنها بهره گيري معقول و حساب شده از تمامي منابعِ در دسترسِ شيوه هاي مدرن و به خصوص بتن تقويت شده را تأييد كردند.

آنها تصريح كردند كه كار استحكام بخشي بنا بايد در صورت امكان به نوعي پنهان شود تابه اين ترتيب از سيماي ظاهر و ويژگي يادمانِ مرمت شده مراقبت شود.

آنها به خصوص اين كار را در مواردي توصيه مي كنند كه بهره گيري از آنها، اجتناب از خطرات مربوط به برچيدن و نصب دوباره قسمت هايي را كه بايد مراقبت شوند ممكن مي سازند.

5. فرسودگي يادمان هاي باستاني

كنفرانس اين موضوع را  مورد ملاحظه قرار داد كه در شرايط زندگي امروزه، يادمان ها در سراسر جهان در معرض بيشترين حد تهديد از سوي عوامل جوي قرار دارند.

جداي از پيشگيري هاي معمول و روش هاي موفقيت آميز جاري در مراقبت از مجسمه هاي يادماني، ارايه  هر نوع مقررات كلي در اين مورد به لحاظ پيچيدگي موارد  و با دانشي كه امروزه در دسترس است، غير ممكن مي باشد.

كنفرانس توصيه مي كند كه :

الف. در هر كشور، معماران و متصديان يادمان ها حتماً راجع به تعيين روش در موارد خاص، با متخصصين فيزيك،شيمي و علوم طبيعي همكاري كنند.

ب. دفتر بين المللي موزه ها همواره از كارهايي كه هر يك از كشورها در اين زمينه انجام مي دهند مطلع باشد و اطلاعات مربوطه را در نشريات دفتر، درج كند.

كنفرانس راجع به مراقبت از پيكره هاي يادماني بر اين عقيده است كه به عنوان يك قاعده كلي، از جابجايي آثار هنري از محيط اطراف بنا كه خاص آنجا طراحي شده است بايد ممانعت كرد. كنفرانس از راه احتياط، مراقبت از مدل هاي اصلي را چنانچه وجود دارند، توصيه مي كند و در صورتي كه اين كار غير ممكن باشد قالب گيري از آنها را پيشنهاد مي كند.

6. فن حفاظت

مايه خشنودي كنفرانس است كه اصول و ملاحظات فني مطرح شده در مذاكراتِ مفصلِ گوناگون، از ايده اي يكسان الهام گرفته اند، به اين معني كه :

در مورد ويرانه ها، حفاظت دقيق و حساس ضرورت دارد، و بايد به ترتيبي عمل كرد كه قطعات اصلي يافت شده، در صورت امكان در جاي اصلي خود قرار داده شوند(آناستيلوزي)؛ و البته مواد و مصالح جديدي كه براي اين كار مورد استفاده قرار مي گيرند بايد در تمامي موارد قابل تشخيص و متمايز باشند. كنفرانس توصيه مي كند در مواردي كه مراقبت از ويرانه هاي يافت شده در جريان حفاري، ممكن نباشد بايد پس از ثبت و مستند سازي دقيق يافته ها، دوباره آنها را دفن كرد.

لازم به ذكر نيست كه انجام كارهاي فني مربوط به حفاري و مراقبت يادمان هاي باستاني، همكاري نزديك بين باستان شناس و معمار را مي طلبد.

متخصصين راجع به ساير يادمان ها اتفاق نظر دارند كه پيش از انجام هر نوع استحكام بخشي يا مرمت جزئي،آسيب ها و ماهيت پوسيدگي اين يادمان ها بايد مورد تجزيه و تحليلِ همه جانبه قرار گيرد. آنها ضرورت رسيدگي جداگانه به هر مورد را تأييد و تصديق كردند.

7. حفاظت از يادمان ها و تشريك مساعي بين الملل

الف)همكاري فني و اخلاقي

كنفرانس با اعتقاد به اينكه مسئله حفاظت از دارايي هاي هنري و باستان شناختيِ نوع بشر مورد توجه جامعه دولت ها كه سرپرستان تمدن هستند مي‌باشد،

اميدوار است كه حكومت ها، با عمل به روح ميثاق اتحاديه ملل، در مقياسي بسيار وسيع و به شيوه اي عيني تر و با نظر به گسترش مراقبت از يادمان هاي هنري و تاريخي، به تشريك مساعي با يكديگر بپردازند؛

و اين موضوع را بسيار مطلوب مي داند كه نهادها و انجمن هاي صاحب صلاحيت،بدون آنكه عمل ايشان به هيچ ترتيبي منافي حقوق بين الملل عمومي باشد، فرصت يابند تا علاقه خود به حمايت از آثار هنري را نشان دهند. آثاري كه تاحد بالايي بازتاب تمدن هستند و به نظر مي رسد در معرض خطر تخريب قرار دارند؛

و مايل است كه تقاضاهاي ارايه شده به سازمان همكاري هاي فكريِ اتحاديه ملل راجع به اين موضوع، به دولت ها توصيه شود و مورد عنايت خاص آنها قرار گيرد.

بر عهده كميته بين المللي همكاري هاي فكري خواهد بود كه پس از تحقيق و تفحص دفتر بين المللي موزه ها و پس از گردآوري تمامي اطلاعات مربوطه، خصوصاً از كميته ملي همكاري هاي فكري ذينفع، عقيده خود را در هر مورد جداگانه، راجع به مصلحت آميز بودن اقدامات و روش هايي كه قرار است انجام شوند و مورد استفاده قرار گيرد، بيان و تصريح كند.

اعضاي كنفرانس پس از بازديد تعدادي از محوطه هاي حفاري و يادمان هاي يونان باستان در طول دوره مذاكرات و در قالب گردش مطالعاتي كه در همين مناسبت براي آنها امكان پذير بود، به اتفاق از دولت يونان قدرداني كردند. دولتي كه در طول سال هاي گذشته، مسئوليت انجام كارهاي فراگيري را به عهده گرفته است، و در عين حال، تشريك مساعي باستان شناسان و متخصصين هر كشوري را پذيرفته است.

اعضاي كنفرانس در آنجا نمونه فعاليتي را ديدند كه مي تواند به تحقق اهداف همكاري هاي فكري كمك كند. موضوعي كه ضرورت خود را در خلال كار اعضا در كنفرانس باز نمود.

ب ) نقش آموزش در احترام به يادمان ها

كنفرانس جداً معتقد است كه بهترين ضمانت در مراقبت از يادمان ها و آثار هنري، از احترام و دلبستگي خود مردم حاصل مي شود.

با توجه به اينكه اين احساسات را مي توان با انجام اقدام متناسب از سوي مقامات عمومي، تا حد زيادي ترغيب كرد ؛

كنفرانس توصيه مي كند كه متصديان بايد كودكان و نوجوانان را ترغيب كنند تا از خراب كردن ظاهر هر نوع يادماني خودداري كنند و به آنان بياموزند كه علاقه بيشتري به حمايت از اين شواهد ملموس تمامي اعصار تمدن داشته باشند.

ج )ارزش مستند سازي بين المللي

شركت كنندگان در كنفرانس مشتاقند كه:

1. هر كشور، يا نهاد ايجاد شده يا صلاحيت دار براي اين منظور، فهرستي از يادمان هاي باستاني منتشر كنند كه حاوي عكس و يادداشت هاي توضيحي باشد؛

2. هر كشور، اسناد و سوابق رسمي تهيه كند كه در برگيرنده‌ي تمامي مستندات يادمان‌هاي تاريخي آن كشور باشد؛

3. هر كشور، نسخه هاي نشريات خود راجع به يادمان هاي هنري و تاريخي را نزد دفتر بين المللي موزه ها ايداع كند؛

4. دفتر بين المللي موزه ها، بخشي از نشريات خود را به مقالاتي راجع به فرآيندهاي كلي و روش هاي بكارگرفته شده در مراقبت از يادمان هاي تاريخي اختصاص دهد؛

5. دفتر بين المللي  موزه ها، بهترين راهكارهاي بهره گيري از اطلاعاتي را كه بدين ترتيب متمركز شده است، بررسي كند.

جغرافیا

موقعیت شهر

شهرستان سنندج مرکز استان کردستان با مساحت 2906 کیلومتر مربع و 322450 نفر جمعیت در سرشماری رسمی سال 1383 شمسی بین 35 درجه و 1 دقیقه تا 35 درجه و 32 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه و 18 دقیقه تا 47 درجه و 16 دقیقه طول شمالی از نصف النهار گرینویچ و در ارتفاع متوسط 1538 متر از سطح دریا در منطقه کوهستانی در جبال زاگرس در جبهه مرکزی متمایل به جنوب استان واقع گردیده است.از شمال به شهرستان دیواندره و از شرق به شهرستان دهگلان،از جنوب به شهرستان کامیاران و از غرب به شهرستان شویشه محدود است.

وضعیت طبیعی

شهرستان سنندج از شمال و شمال غربی به ترتیب توسط کوههای گردی بریان با ارتفاع 1923 متر، کوچه ره ش با ارتفاع 1762 متر ، چشمه آقایی با ارتفاع 2250 متر و آبیدر با ارتفاع 2550 متر  از سطح دریا احاطه شده است و در اراضی دشت قشلاق توسعه یافته است. قسمتهایی از شهر بر فراز تپه ساخته شده است.در بخش مرکزی سنندج دو رشته کوه با امتداد شمال غربی به جنوب شرقی موجود است.این دو رشته کوه، از کوه مرتفع و معروف چهل چشمه که بعد از کوه شاهو مرتفع ترین کوه استان کردستان محسوب می گردد منشعب می شود و به طور مستقیم در جهت شمال غربی سنندج پیش می رود و به دو شعبه تقسیم می شود :

          رشته اول :

از 25 کیلو متری غرب سنندج می گذرد و شعبات فرعی آن تا جنوب غربی ادامه می یابد و به تدریج به رودخانه ژاوه رود منتهی می گردد.گردنه آریز پست ترین نقطه این ارتفاعات و کوه ابیدر مهمترین قله آن محسوب می گردد.

        رشته دوم :

از شرق سنندج و رودخانه قشلاق و جنوب قروه و شمال سنقر و اسدآباد همدان می گذرد و به کوه الوند می رسد که پست ترین نقطه آن گردنه صلوات آباد واقع در 12 کیلو متری شهر سنندج است.

دشتهای سنندج :

شهرستان سنندج دارای دو دشت وسیع است :

         دشت خامسان                                             دشت قشلاق

دشت خامسان دارای وسعتی برابر با 2000 هکتار است که تقریبا 1000 هکتار آن دارای قابلیت آبیاری است.این دشت دارای خاکی بسیار عمیق با قابلیت هدایت الکتریکی بین 35% تا 97% میلی موس بر سانتی متر و دامنه تغییرات ph  در اعماق مختلف از 7/7 تا 8/1 است.

مساحت دشت قشلاق در حدود 5600 هکتار بوده که از این مقدار در حدود  4000 هکتار آن دارای قابلیت آبیاری است.

کوههای سنندج

مهمترین ارتفاعات شهرستان سنندج عبارتند از :

 کوه سنگ سیاه ( کوچکه ره ش ) این کوه با ارتفاع 1762 متر از سطح دریا در شمال شرقی شهر واقع گردیده است.در سالهای اخیر مناطق مسکونی شهر تا دامنه ی این کوه پیشروی کرده است.به گونه ای که تعدادی از واحدهای مسکونی در دامنه مشرف به شهر ساخته شده اند.سنگهای سیاه واقع در قله این کوه موجب گردیده که کوه با نام سنگ سیاه شناخته شود.

در جهت شمال غربی شهر کوههای وزمان با ارتفاع 2434 متر و فاصله 21 کیلومتری ، کوه شاه نشین با ارتفاع 2443 و فاصله 14 کیلومتری، کوه مراد انصار با ارتفاع 2152 و فاصله 10 ، کوه دویسه با ارتفاع 2152 و فاصله 8 کیلومتر و کوه هنگ ژال در فاصله 11 کیلومتری شهر قرار دارند

کوه پیر محمد در 14 کیلومتری جنوب سنندج قرار دارد و ارتفاع این کوه برابر با 1885 متر است.

کوه برمغان به ارتفاع 2042 متر در 7 کیلومتری و کوه هفت توه نان به ارتفاع 1882 متر در 19 کیلومتری جنوب غربی شهر قرار دارند.

قله ورد به ارتفاع 2711 متر در 20 کیلومتری غرب سنندج واقع گردیده است.

کوه خسرو کش به ارتفاع 2728 متر در 16 کیلومتری جنوب شرقی شهر واقع است.

تپه های سنندج

در شمال شهر تپه شیخ الاسلام واقع است.

تپه های شیخ صادق،بهار مست،کرباسی و ملاحسین در محدوده شهر قرار داشته و تبدیل به اراضی مسکونی گردیده اند.

تپه های قلمبر و پیر محمد نیز در شمال شرقی شهر واقعند.

تپه توس نوذر نیز در سمت شرق شهر واقع گردیده ا ست

غارها

غار زرد بزرگ در 14 کیلومتری جنوب غربی سنندج واقع است.

دره ها

در یک کیلومتری شرق شهر دره چاله گرگ قرار دارد .

 از سمت جنوب غربی شهر، در 3 کیلومتری دره خشکه ، در 4 کیلومتری دره حیل و در 4/5 کیلومتری  دره دروازان قرار دارند.

گردنه ها

احاطه شهر، توسط ارتفاعات مختلف به گونه ای است که برای خارج شدن از محدوده شهر سنندج ناگزیر از هر سو ، به گردنه ای بر خواهیم خورد.این موضوع ،زیبایی این شهر کوهستانی را دو چندان نموده است.

در 12 کیلومتری شرق سنندج گردنه صلوات اباد قرار دارد.

در 13 کیلومتری گردنه آریز و در 19 کیلومتری گردنه بلوردی در جهت شمال غربی شهر قرار دارند

گردنه های درکه و برف آول در 18 کیلومتری جنوب شهر قرار دارند.

در شمال شهر گردنه های ماموخ و آلمانو به ترتیب در 15 و 23 کیلومتری قرار دارند.

گردنه هفت سواره در 13 کیلومتری شمال شرقی شهر قرار دارد.

گردنه های گرماش،عاشقان و کوداو به ترتیب در 24 ، 20 و 11 کیلومتری غرب شهر قرار دارند.

گردنه های کره سی ، چشمه بهرام ، تخته ، پتلیدر، پلور و محراب در مجاورت قاضی بگ و به ترتیب در فواصل 13 ، 12 ، 14 ، 16 ، 28 و 29 جنوب غربی شهر قرار گرفته اند.

منابع :

این پست در حال ویرایش می باشد.